szkoła ponadpodstawowa
Pakiet na temat filmu Praktyczny Pan
(Password: kinonauci)
Jarosław Basaj
Jadwiga Mostowska (ćwiczenia 7 i 8)
Marta Kasprzak (ćwiczenia 9, 10 i 11)
Informacja o filmie
Tytuł: Praktyczny Pan
Gatunek: animacja
Reżyseria: Michał Poniedzielski, Dominik Litwiniak
Scenariusz: Roksana Jędrzejewska-Wróbel
Projekty Plastyczne: Adam Pękalski
Muzyka: Radzimir Dębski
Produkcja: Running Rabbit Films/Studio Miniatur Filmowych/Polska 2020
Treść filmu
„Był sobie raz pewien bardzo praktyczny pan, który zajmował się tylko tym, co uważał za istotne i konieczne” – to rozpoczynające opowieść Roksany Jędrzejewskiej-Wróbel zdanie krótko i treściwie charakteryzuje bohatera narysowanego przez Adama Pękalskiego. Film animowany Praktyczny Pan jest filmową adaptacją ich książki.
Możliwości wykorzystania filmu w edukacji „do filmu” i „przez film”
Praktyczny Pan został wyróżniony Nagrodą Stowarzyszenia Filmowców Polskich w 2021 roku, podczas Międzynarodowego Festiwalu Filmów Młodego Widza „Ale Kino!” w Poznaniu dla najlepszego filmu polskiego za: „trafne i przemyślane połączenie czystego geometrycznego języka wizualnego oraz drobiazgowej osobowości głównego bohatera. Film w zabawny i ciekawy sposób ukazuje, jak ogromną potrzebą jest posiadanie towarzystwa, jaki wpływ ma ono na nasze życie oraz jak ważne jest czasem wyjście poza swoją strefę komfortu”.
Rysunki zaanimowane przez Dominika Litwiniaka i Michała Poniedzielskiego ożyły i są świetnym pretekstem do rozmów z uczniami o współczesnych samotnikach, dobrowolnie wycofujących się z życia społecznego i zatraconych w pracy. To też okazja do rozważań o potrzebie wrażliwości, miłości i spontaniczności, które, choć nie są praktyczne, to dają szczęście i nie wymagają wielu nakładów. Film pozwala na refleksję dotyczącą podejmowania ryzyka prowadzącego do zmian. Tytułowy bohater postanawia odmienić swoje poukładane życie. Kieruje się wprawdzie bardzo pragmatycznymi motywami, ale dzięki temu odkrywa szczęście.
Podczas omawiania filmu proponuję znaleźć czas na omówienie malarstwa z epoki abstrakcji geometrycznej (np. Piet Mondrian i Wassily Kandinsky – obrazy inspirowane ich twórczością wiszą na ścianie) oraz międzynarodowego stylu modernistycznego w architekturze (np. Le Corbusier, którego twórczość przychodzi na myśl, kiedy oglądamy meble w mieszkaniu bohatera).
Różnorodność, ważność i wielość aspektów, które znajdziemy w tym dziele nie ogranicza się do treści. Język filmowy także ma tutaj znaczenie. Odpowiednio wykorzystane dźwięki i motywy muzyczne, kompozycja kadrów, zróżnicowane plany, montaż, inscenizacja (w tym scenografia oraz kostiumy – w przypadku filmu animowanego możemy określić je również projektami plastycznymi) – wszystko buduje dramaturgię, odpowiednie napięcie i nastrój. Stanowi także dobry punkt wyjścia do omawiania zależności między obrazem a dźwiękiem w realizacji zamysłów reżyserskich oraz do rozmowy na temat tego, jak powstaje i czemu służy scenografia filmowa; jakie funkcje pełni kostium – tak dla widza, jak i dla aktora.
Tematyka proponowanych ćwiczeń
Rekomenduję wykonanie kilku ćwiczeń aktywizujących, poświęconych zagadnieniom formalnym. Są to propozycje odnoszące się do wiedzy o filmie, wykorzystujące wyobraźnię i rozwijające kreatywność.
Ćwiczenie 1.:
Zaprezentuj uczniom film. Inspirując się nim, możesz zaproponować uczniom grywalizację. Poproś uczniów, aby sprawdzili swoją znajomość języka filmowego, rozwiązując kolejne zagadki w aplikacji Genial.ly:
Ćwiczenie 2.:
Realizacja filmu często zaczyna się od przygotowania storyboardu, czyli rysunkowego scenopisu ze wskazówkami dla realizatorów. Możesz zaproponować uczniom zadanie, w którym przedstawią – np. w trzech do sześciu obrazach – historię, bohatera, dialogi, zwrot akcji i puentę. Inspiracją niech będą dalsze losy bohatera omawianego filmu. W tym celu możesz wykorzystać np. aplikację StoryboardThat:
https://www.storyboardthat.com/Przygotowaliśmy film instruktażowy, dotyczący tworzenia storyboardów na tej stronie:
Ćwiczenie 3.:
Kreatywne wykorzystanie kadrów z omawianego filmu pozwala zrozumieć, na czym powinno opierać się budowanie historii oraz jaki wpływ ma montaż na efekt końcowy. W poniższym ćwiczeniu istnieje możliwość modernizowania zadań i dostosowania ich do własnych potrzeb. Poproś uczniów o obejrzenie filmu.
Ćwiczenie 4.:
Struktura trzech aktów (z ekspozycją, punktem zwrotnym, rozwinięciem akcji i następującym po nim punktem kulminacyjnym oraz rozwiązaniem) wywodzi się z dramatu i jest często wykorzystywana przez film. Swoje miejsce w tej strukturze mają takie elementy jak ekspozycja, punkty kulminacyjne, punkt zwrotny, konfrontacja, rozwiązanie akcji. Czy jest tak samo w omawianym filmie? Można sprawdzić, wykorzystując aplikację.
W poniższym ćwiczeniu istnieje możliwość modernizowania zadań i dostosowania ich do własnych potrzeb. Przed wykonaniem ćwiczenia poproś uczniów o obejrzenie filmu.
Ćwiczenie 5.:
Sprawdzenie znajomości języka filmowego można przeprowadzić w formie pytań i odpowiedzi przygotowanych w aplikacji przypominającej popularny teleturniej Milionerzy.
W poniższym ćwiczeniu istnieje możliwość modernizowania zadań i dostosowania ich do własnych potrzeb.
Ćwiczenie 6.:
Lubiana przez uczniów aplikacja Kahoot! do przeprowadzania quizów to alternatywne rozwiązanie, które umożliwia sprawdzenie wiedzy na temat języka filmu i pozwala na wykorzystanie przez uczniów smartfonów.
Istnieje także możliwość modernizowania zadań i dostosowania ich do własnych potrzeb.
Ćwiczenie 7 i 8.:
Przygotowane w aplikacji Genially materiały poświęcone scenografii i kostiumom warto potraktować łącznie.
Na początek zaproponuj uczniom zapoznanie się z bazą wiedzy dotyczącą scenografii filmowej, a następnie poproś ich o rozwiązanie krótkiego quizu (ćw. 7). Po zapoznaniu się z informacjami dotyczącymi kostiumu, poproś uczestników zajęć o wykonanie ćwiczenia w aplikacji LearningApps polegającego na grupowaniu elementów.
W poniższym ćwiczeniu istnieje możliwość modernizowania zadania i dostosowania go do własnych potrzeb. Przed wykonaniem ww. ćwiczeń poproś uczniów o obejrzenie filmu.
Zadanie końcowe pt. Pan Niepraktyczny może stanowić propozycję pracy projektowej do wykonania w małych zespołach.
Uwaga! W bazie wiedzy w aplikacji Genially zamieszczony jest link do krótkiego filmu (dostępne napisy w j. angielskim) przestawiającego tworzenie scenografii do klasycznej animacji Latawiec (2019), która także jest dostępna na tej platformie. Warto wyświetlić ją uczniom, aby pokazać efekt końcowy pracy twórców tego filmu.
Ćwiczenie 9.:
Kolejne zadanie dotyczące filmu Praktyczny Pan koncentruje się na jego warstwie dźwiękowej. Otwórz prezentację w aplikacji Genially i poproś uczniów o wymienienie najważniejszych składników filmowej ścieżki dźwiękowej (poprawne odpowiedzi to: dialogi, muzyka, efekty akustyczne). Zadaniem uczestników zajęć będzie wyliczenie dźwięków, które zostały wykorzystane w filmie Praktyczny Pan, a następnie przyporządkowanie ich ww. kategorii. Która z nich dominuje?
Podkreśl fakt, że w filmie wykorzystano zarówno utwory klasyczne, jak i współczesne Zapytaj uczniów, która z kompozycji wykorzystanych w filmie jest najstarsza (powstała w XVIII), a która najnowsza (pochodząca z XXI wieku)?
W Praktycznym Panu dominuje muzyka ilustracyjna, oddająca cechy osobowościowe i przeżycia postaci, lecz w jednej z sekwencji posłużono się muzyką Johannesa Brahmsa jako kontrapunktem do warstwy wizualnej. Zaprezentuj fragment filmu (strona 4 w prezentacji Genially) najpierw z dźwiękiem wyciszonym, a następnie z włączonym i poproś uczniów o wskazanie, w jaki sposób wybrana muzyka wzbogaca znaczenie sekwencji (przykładowa odpowiedź: dynamizuje narrację oraz podkreśla absurdalność/groteskowość przedstawionej sytuacji). Czy scenie w sklepie zoologicznym i parku towarzyszy taka sama muzyka? Jak na odbiór obydwu scen wpływa rozwiązanie wybrane przez twórców filmu?
Następnie zaprezentuj uczniom ten sam fragment filmu Praktyczny Pan (02:10–02:41), ale z alternatywną ścieżką dźwiękową (strony 5–9 w prezentacji Genially). W jaki sposób znaczenie warstwy wizualnej filmu zmienia się w zależności od towarzyszącej jej muzyki? Chętni uczniowie mogą kontynuować to ćwiczenie, synchronizując fragment filmu z innymi – zaproponowanymi przez siebie – utworami muzycznymi.
Ćwiczenie 10.:
W jaki sposób postacie występujące w filmie – w szczególności bohater tytułowy – wyrażają swoje uczucia i stany emocjonalne? (Przykładowa odpowiedź: przy pomocy gestów, mimiki, dźwięków – np. wzdychania lub pomruków niezadowolenia).
Poproś uczniów o wcielenie się w role realizatorów dźwięku. Ich zadaniem będzie napisanie krótkiego (ok. 5 zdań) tekstu, w którym Praktyczny Pan wyraża niezadowolenie ze swojej sytuacji życiowej. W wykonaniu zadania może pomóc zamieszczona w prezentacji Genially mapa emocji (str. 10). Które z nich najtrafniej oddają zachowanie filmowego protagonisty?
Praca może przybrać formę kwestii aktorskiej lub monologu wewnętrznego. Gotowy tekst należy wkleić do aplikacji Voicer, a następnie odtworzyć przy pomocy syntezatora mowy. Uwaga: wygenerowany komputerowo monolog można zapisać na dysku komputera lub w pamięci smartfona w postaci pliku wav. Chętni uczniowie mogą podzielić się efektami swojej pracy na forum klasy, odtwarzając odpowiedni fragment filmu Praktyczny Pan oraz zsynchronizowany z nim monolog.
Link do narzędzia internetowego: https://text-to-speech.pl/
Ćwiczenie 11.:
Poproś uczniów o rozwiązanie quizu dotyczącego warstwy obrazowej filmu Praktyczny Pan. Na koniec zapytaj uczniów, które z pytań sprawiło im największą trudność; czy któreś z nich ich zaskoczyło. Jeśli uczestnicy zajęć chcą poszerzyć swoją wiedzę dotyczącą tych filmowych zagadnień, zachęć ich do lektury „Elementarza młodego kinomana” znajdującego się na naszej stronie w zakładce Materiały w otwartym dostępie: https://kinonauci.pl/?page_id=79
Pakiet na temat filmu Skafander Klingerta
(Password: kinonauci)
Dominik Wierski
Informacja o filmie
Tytuł: Skafander Klingerta (tytuł festiwalowy: Klingert’s Diving Suit)
Gatunek: animacja 2D
Reżyseria: Artur Wyrzykowski
Scenariusz: Artur Wyrzykowski, Agata Koschmieder, Anna Stańko
Zdjęcia: Marcin Podolec, Kacper Zamarło
Muzyka: Łukasz Mrozik
Dźwięk: Jakub Pietrzak
Montaż: Maciej Gajewski
Obsada dubbing: Antonina Krylik, Marcin Dorociński, Anna Gajewska, Tymon Krylik
Narody: udział w konkursie filmów krótkometrażowych na FPFF w Gdyni w 2021 r.
Produkcja: Artcore/Polska 2021
Premiera: 20 września 2021 (świat)
Treść filmu
Skafander Klingerta to film animowany inspirowany losami niemieckiego wynalazcy żyjącego na przełomie XVIII i XIX wieku we Wrocławiu. Animację zrealizowano tradycyjną techniką 2D, w której animatorzy rysują kolejne fazy ruchu postaci i przedmiotów. Tematem filmu jest pionierski wynalazek Karla Klingerta – tytułowy skafander, czyli pierwszy funkcjonalny aparat nurkowy, którego próbę przeprowadzono w czerwcu 1797 roku nad Odrą we wrocławskiej dzielnicy Opatowice. Twórcy filmu nie opowiadają jednak historii z perspektywy słynnego mechanika i wynalazcy, lecz jego córki – kilkuletniej Bi. Dziewczynka odczuwa lęk przed wodą, odkąd powodziowy nurt zabrał jej młodszego brata Oskara. Ciała chłopca nigdy nie odnaleziono. Bi żywi głęboką nadzieję, że uda się jeszcze odnaleźć żywego braciszka i znów będą mogli bawić się wśród wrocławskich ulic i podwórek. Z nieufnością patrzy jednak na wielogodzinną pracę swego ojca w warsztacie – nie do końca rozumie przeznaczenie opracowywanego przez niego wynalazku, widząc w nim zagrożenie: dla niego, ale też dla Oskara i przyszłości rodziny. W przypadku sukcesu skafandra Klingertowie mają bowiem wyjechać do Anglii, na zawsze porzucając poszukiwania Oskara. Stąd też skafander wizualizuje się dziewczynce jako potwór, przemawiający zniekształconymi słowami swego konstruktora. W deszczową i burzową noc Bi ucieka z domu, głęboko poruszona planami ojca i wskutek silnych emocji wpada do Odry. Sytuację widzi Peter, lokalny łobuz dobrze zaznajomiony z nieoficjalnym życiem Wrocławia. Urwis ratuje Bi i łączy z nią siły w walce z „potworem”. Każde z dzieci ma w tym jednak inny cel.
Oglądanie Skafandra Klingerta stanowi wartościowe doznanie odbiorcze. Realizowany przez kilka lat film jest wynikiem pracowitości i nieustępliwości jego autorów w dążeniu do spełnienia artystycznej wizji wbrew technicznym czy finansowym ograniczeniom. Oryginalna perspektywa narracyjna, przemyślane wybory formalne oraz integralność środków wyrazu czynią z filmu interesującą propozycję na gruncie współczesnej polskiej animacji.
Możliwości wykorzystania filmu w edukacji „do filmu” i „przez film”
Skafander Klingerta otwiera interesujące możliwości wykorzystania go w edukacji filmowej. Jedną z nich jest potraktowanie filmu jako istotnego świadectwa pamięci o lokalnej historii i tworzących ją postaciach, nierzadko zapomnianych lub znanych jedynie w wąskich kręgach. Fakty są tu punktem wyjścia do udramatyzowanej opowieści, zawierającej wszakże kilka ważnych odniesień do miejskiej historii i przełomowego wynalazku Karla Klingerta. Inną płaszczyzną, która stać się może tematem zajęć z uczniami, jest poetyka i technika realizacji filmu animowanego. To proces czasochłonny i kosztowny. Analizując rodzaje i sposoby powstawania animacji, uczniowie mogą – w najprostszych formach – sami spróbować stworzyć animacje rysunkowe, lalkowe, wycinankowe (lub inne) techniką poklatkową.
Tematyka proponowanych ćwiczeń
Utwór Wyrzykowskiego w wielopłaszczyznowy sposób pozwala też przyjrzeć się sposobowi filmowego opowiadania i szeregowi związanych z tym kwestii: subiektywizacji, roli dźwięku czy też etapom tworzenia filmu, w których ustanowiona zostanie narracyjna perspektywa. I właśnie te obszary stanowią ogólny przedmiot zainteresowania w niniejszym zestawie, w zamierzeniu służąc realizacji kilku celów edukacyjnych: pogłębieniu wiedzy z zakresu filmowej narracji, poszerzeniu słownictwa w dziedzinie języka filmu, aktywizacji uczniów w zakresie analizy dzieła filmowego oraz projektowania własnych rozwiązań związanych z wczesnymi etapami pracy nad filmowym projektem (oczywiście z uwzględnieniem możliwości i kompetencji młodzieży).
Ćwiczenie 1.:
Skafander Klingerta jako inspiracja.
Poproś uczniów o zapoznanie się z filmem Skafander Klingerta. Lektura ta spowoduje, że uczestnicy zajęć zyskają wiedzę na temat świata przedstawionego w filmie. Następnie zaproponuj wykonanie ćwiczenia, w którym przyjrzą się wybranym etapom pracy nad filmem. Będą to: pomysł na film, logline, synopsis (streszczenie), storyboard (scenorys). Zachęć do poszerzenia wiedzy poprzez zapoznanie się z dołączonymi materiałami.
Ćwiczenie 2.:
Narracja w Skafandrze Klingerta Artura Wyrzykowskiego.
Poproś uczestników zajęć o obejrzenie filmu Skafander Klingerta. Następnie zaproponuj, aby sprawdzili oni swoją wiedzę na temat narracji filmowej poprzez rozwiązanie quizu:
Jeżeli okaże się to potrzebne, zaproponuj ponowne obejrzenie wskazanych w quizie fragmentów filmowych – od 0:01:09 do 0:03:28 oraz od 0:11:46 do 0:13:08 (scena publicznego testu skafandra).
Poproś uczniów o zapoznanie się z wyjaśnieniami odpowiedzi i rozszerzenie wiedzy poprzez zaznajomienie się z zaproponowanym materiałem dodatkowym.
Ćwiczenie 3.:
Skafander Klingerta – znaczenie warstwy dźwiękowej (cz. 1, 2, 3).
Zaproponuj uczniom wykonanie cyklu trzech ćwiczeń dotyczących warstwy dźwiękowej filmu:
(Username: kinonauta, Password: kinonauta)
(Username: kinonauta, Password: kinonauta)
(Username: kinonauta, Password: kinonauta)
Pakiet na temat filmu Aubade/Pieśń poranna
(Password: kinonauci)
Maciej Dowgiel
Małgorzata Bazan (konsultacja merytoryczna)
Informacja o filmie
Tytuł: Aubade
Rodzaj/gatunek: animacja
Reżyseria, scenariusz: Mauro Carraro
Muzyka: Mich Gerber
Produkcja: Szwajcaria, 2014
Treść filmu
Aubade to filmowa impresja ukazująca wschód słońca nad jeziorem. Wraz z nastaniem dnia miasto budzi się do życia. Pierwsi pływacy zanurzają się w wodzie, motorówka sunie po spokojnej tafli jeziora, a mewy charakterystycznymi dla siebie okrzykami witają nowy dzień. A to wszystko przy dźwiękach kontrabasu przywodzącego na myśl egzotyczne krainy i miłosną zachętę zawartą w granej przez muzyka melodii.
Możliwości wykorzystania filmu w edukacji „do filmu” i „przez film”
Aubade operuje metaforą i pozwala na wielość interpretacji. Tytuł filmu w języku francuskim oznacza pieśń graną o poranku, opowiadającą o miłości lub rozłące kochanków. Aubade polecany jest przede wszystkim do wykorzystania w szkole ponadpodstawowej. Pracując z nim, można wprowadzić uczniów i uczennice w świat filmowej metafory, ale także poruszyć wiele tematów przydatnych w przygotowaniu do egzaminu maturalnego. Związane jest to z romantyczną proweniencją filmu, podkreśloną poprzez szereg zabiegów wizualnych i audialnych. Bogactwo zastosowanych symboli i metafor pozwala na nawiązania do licznych treści obecnych w podstawie programowej kształcenia ogólnego. Film można potraktować zarówno jako autonomiczny tekst kultury, jak i dzieło będące kontekstem dla innych utworów i motywów.
Ćwiczenie 1.:
Interpretacja tytułu
Wprowadzając uczestników zajęć w filmowy świat Aubade, warto rozpocząć od analizy i interpretacji tytułu. Może on być dobrym tropem, dającym punkt wyjścia do dalszej refleksji nad tym utworem. Wskazówki znajdziesz, klikając w pierwszą chorągiewkę w przygotowanej prezentacji.
Ćwiczenie 2.:
Romantyzm vs. klasycyzm
Kolejnym krokiem może być osadzenie filmu w kontekście wynikającym przede wszystkim z nastroju, ale i estetyki dzieła. Warto zacząć od przypomnienia pojęć i haseł związanych z romantyzmem i klasycyzmem, aby po ich właściwym uporządkowaniu przejść do dalszych aktywności. Podstawowa wiedza na temat epok pozwoli na pełniejszą analizę i ukierunkuje interpretację. W dalszej kolejności można pokusić się o określenie nastroju filmu, który koresponduje z romantyczną wizją świata. Ten wątek można dopełnić, porównując romantyczne obrazy Caspara Davida Friedricha z kadrami filmu Aubade i wyznaczając cechy wspólne dla przedstawionego w prezentacji malarstwa i filmowych obrazów. Uwaga! Aby powiększyć obraz lub kadr do wielkości pełnoekranowej, należy w niego kliknąć. Zagadnienia związane z epoką znajdziesz, klikając w drugą chorągiewkę w menu głównym.
Ćwiczenie 3.:
Fabuła filmu
Po wprowadzeniu kontekstualnym dobrym pomysłem, porządkującym odbiór filmu, jest próba jego interpretacji na poziomie dosłownym i impresyjno-metaforycznym. Ćwiczenie to ukryte zostało pod trzecią chorągiewką. Przykładowa odpowiedź jest jedynie propozycją, pewną wskazówką, nie zaś jednoznacznym kluczem odpowiedzi.
Ćwiczenie 4.:
Budowa filmu
Kliknięcie w czwartą chorągiewkę przenosi do osobnego Spisu treści, w którym znajdują się propozycje ćwiczeń na temat języka filmu, przede wszystkim zaś jego konstrukcji, dźwięków i muzyki.
a) Korzenie filmu
W pierwszej kolejności proponujemy przyjrzenie się Aubade pod kątem teorii filmu oraz tradycji kulturowych. Sugerujemy zapoznanie się z malowidłami naskalnymi w Lascaux, barwnie opisanymi przez Zbigniewa Herberta w Barbarzyńcy w ogrodzie. Zwracamy tu uwagę na odwieczną ludzką potrzebę wizualnego przedstawienia ruchu w połączeniu ze specyficznym operowaniem kolorem. Następnie proponujemy odwołanie się do koncepcji jaskini Platońskiej. Motyw ten możemy powiązać z wydobywaniem z cienia prawdy o świecie. Trzeci istotny trop interpretacyjny odwołuje się do chińskiego teatru cieni, który powstał ok. III w. p.n.e.
b) Konstrukcja filmu
Kliknięcie w drugą chorągiewkę przenosi do zagadnień związanych z konstrukcją filmu. Pierwsze ćwiczenie w tej części polega na chronologicznym ułożeniu kadrów w takiej kolejności, w jakiej pojawiają się w filmie. Uzmysłowienie kolejności następujących po sobie wydarzeń może być pomocne przy wykonaniu drugiego ćwiczenia, które odnosi się do klamrowej budowy filmu. Proponujemy odwołanie do Poetyki Arystotelesa, postulującej zrównanie czasu trwania utworu z czasem akcji. Rozważania na ten temat pozwolą przygotować się uczestnikom zajęć do egzaminu dojrzałości również na poziomie rozszerzonym.
Koleje zagadnienia to znaczeniotwórczy charakter operowania zmienną głębią ostrości, znaczenie perspektywy (wskazanie różnic pomiędzy perspektywą żabią i ptasią), montaż skojarzeniowy.
c) Muzyka i dźwięki
Ostatnia chorągiewka w rozdziale Budowa filmu odnosi się do muzyki i dźwięków
w Aubade. Najpierw proponujemy refleksję nad źródłami muzyki obecnej w filmie, a następnie porównanie jej do utworu z kręgu muzyki marokańskiej. Ostatnie ćwiczenie dotyczy źródła dźwięku obecnego w filmie. Zwracamy tu uwagę przede wszystkim na znaczenia generowane wprost, a więc pozwalające widzom na orientację czasowo-przestrzenną.